جایگاه علم و علم آموری در اسلام

همانگونه که در بحث خرد و عقلانیت مطرح شد در موضوع علم و دانش هم، بسیار دیده ایم که دین مبین اسلام را متهم به طرفداری از جاهلان و احمقان می کنند. در اینجا برخی از آبات قرآن و روایاتی که بیانگر این موضوع هستند را مطالعه می کنیم:

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) : طلب العلمِ فریضه علی کلِّ مسلمٍ. (الکافی 30/1)

جستجوی علم و دانش برای هر مسلمانی ضروری است

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) : من خرجَ فی طلبِ العلمِ فهوَ فی سبیلِ اللهِ حتی یرجعَ. (منیه المرید 101)

کسی که به قصد جستجوی علم و دانش بیرون رود تا هنگامی که برمی گردد در راه خدا محسوب می شود.

پیامبر اکرم: فضلُ العالمِ علی العابد سبعون درجهً (منیه المرید 100)

عالم بر عابد هفتاد درجه فضیلت و برتری دارد.

پیامبر اکرم: نومٌ معَ علمٍ خیرٌ من صلاهٍ علی جهلٍ. (کنزالعمال، ج100/10، حدیث 28711)

خواب انسان با سواد بهتر از نماز شخص بی سواد است.

امام علی (علیه السلام): ایها الناس إعلموا أنَّ کمالَ الدین طلب العلم و العملِ به.

ای مردم! بدانید، که کمال دین جستجوی علم و کاربردی کردن آن است.

 

بسیار دقت کنید: دین اسلام به علم و دانش بسیار اهمیت می دهد. عالمان و اندیشمندان در دین اسلام بسیار ستوده شده اند به گونه ای که اگر بخواهیم پیرامون این موضوع همه آیات قرآن و روایات آن را بیان کنیم روزها شب و شبهای بسیار روز خواهد شد.

ضرورت علم آموزی

هر انسانی با اندک تأملی در می یابد که پیشرفت در عرصه علوم و دانش ها نیکو و ضروری است. چه در عرصه علوم تجربی و چه در عرصه علوم انسانی و یا در هر عرصه ای که هنوز برای دانشمندان کشف نشده. به نظر شما آیا شخصی می تواند بگوید که علم و دانش را بی خیال؟! آیا شما در عقلانیت اینچنین شخصی شک نمی کنید؟! آیا غیر از این است که تمام یافته های انسان به گونه ای زیر شاخه علوم و اطلاعات محسوب می شود؟

تا به حال به حسی که در درون همه انسان ها موجود است فکر کرده اید؟ آری حس کنجکاوی که شاید یکی از بنیادی ترین حس هایی باشد که علوم بسیاری تحت تأثیر آن کشف و یا پیشرفت کرده اند. علم ارزشمند و قابل احترام است در هر کجا که باشد و از درون هر کسی که صادر شود.

بسیار دقت کنید: هر آنچه که ما را از رشد علم و دانش عقب نگه دارد قطعا برای ما مضر خواهد بود.

ارزش علم و سواد

کشف حقیقت و دستیابی به واقعیت ها آرزوی هر پژوهش گری است. پژوهش گری که علم را به خاطر دستیابی به حقیقت می خواهد نه به خاطر رسیدن به شهرت و ثروت. گاهی چقدر زشت و سخیف است گام هایی که برای به دست آوردن پول برمی داریم به هر قیمتی که باشد. گاهی چقدر زود فراموش می کنیم ارزش علم را! گاهی چقدر زود فراموش می کنیم که دنیا دست انسان های با سواد می چرخد نه در دست انسان های ثروت مند.(البته منکر جایگاه اقتصاد مطلوب در پیشرفت نیستیم) همیشه این علم است که پول را مدیریت می کند. چه دلنشین است سخن کسانی که از روی علم و آگاهی سخن می گویند هر چند که دیدگاهشان را قبول نداشته باشی! زیرا که انسانی که به دنبال حقیقت می گردد دیگر لجاجت نمی کند، دیگر با تعصب و پرخاشگری برخورد نمی کند. اینجاست که سخن پیامبر اکرم را با جان و دل می پذیری که می فرمایند: بزرگی به سن و سال نیست بلکه به علم و دانش است.

کرسی آزاد اندیش

منطق را که می گویم به خاطر این است که دیگر از امروز مغالطه نکنیم. دیگر استدلال های غلط را به خورد خودمان ندهیم. یادمان باشد که ما در قبال عقلانیت مان مسئولیم. از این پس حقیقت را که دریافت کردیم دست از لجبازی برداریم و حق را همانگونه که هست بیان کنیم.

و اما ادب در مقابل دیدگاه های مخالف گوهری است که به هر کس ندهندش. ادب، یک نوع احترام است که برای شخصیت علمی خودمان قائل می شویم. اگر توهین را پیشه خود کردید اولین گام را برای لا ابالی گری علمی برداشتید.

منطق و ادب لازم هست اما قطعا کافی نیست. حتما بایستی کنارش آزادی باشد. این روزها دکان آزادی باز شده و هر کسی برای خودش برداشتی دارد. منظور ما، این است که در اندیشیدن و تفکر آزاد باشیم. توهم نکنیم که فقط خودمان می فهمیم و بس. شاید همین تعصب و تحجر باشد که دیواری در جلوی دیدگانمان شده و افق های وسیع بی کران هستی را نمی بینیم. پس آزاد بیاندیشیم.

اگر می خواهیم که چشمانمان به جمال زیبای کرسی های آزاد اندیشی روشن شود باید این سه عنصر را در وجود خودمان نهادینه کنیم.